YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ
I-GİRİŞ:
Günümüz dünyasında dış ticarette olağanüstü bir hız ve çeşitlilik söz konusudur. Ülkemizin
dış ticaret işlemlerinin kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde işlemesini sağlamak Ticaret
Bakanlığının misyon ve vizyonudur. Bu çerçevede çok sayıda sistem ve kolaylık uygulamaya
konularak dünya ticaretine entegrasyonda önemli adımlar atılmıştır. Gümrük işlemlerinin
yükümlülülere maliyetini minimuma indirme, hızlandırma, kolaylaştırma ve etkinliğini artırma
anlayışının hayata geçen en önemli uygulamalarından biriside yetkilendirilmiş yükümlü
statüsüdür.
4458 sayılı Gümrük Kanunu 5/A maddesinde; Türkiye gümrük bölgesinde ekonomik faaliyette
bulunan yerleşik kişilere gerekli şartları taşımaları halinde yetkilendirilmiş yükümlü
statüsünün tanınabilceği ifade edilerek, bu kişilerin kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlik
ile ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş
uygulamalardan faydalanacağı belirtilmiştir.
Yetkilendirilmiş yükümlü; gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve
izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi
oto kontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve
imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statüdür.
II-KOŞULLARI
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınması için gerekli koşullar;
1- Gümrük Kanunu 4 üncü maddesinde belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde ciddi
ihlallerde bulunmamak,
2- Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkân veren ticari kayıtları düzenli
bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak,
3- Bakanlıkça gerek görülen hallerde mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak,
4- Uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak.
Yukarıdaki koşulların ve konuya ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça çıkarılacak
Yönetmelikle düzenleneceği hüküm altına alınmıştır. Kanunda verilen yetkiye istinaden
yetkilendirilmiş yükümlü konusunda Ticaret Bakanlığınca düzenlenen “Gümrük İşlemlerinin
Kolaylaştırılması Yönetmeliği” 21.05.2014 günlü 29006 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir.
Gümrük mevzuatına göre serbest bölgeler dâhil Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ve en az üç
yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişilere tanınan bu statünün koşullarına
kısaca(detaylar ilgili Yönetmelik’tedir) değinelim:
Güvenilirlik Koşulu
Başvuru sahibi ciddi gümrük mevzuatı ihlali yapmamış olmalıdır. Yönetim kurulu üyeleri,
sermayesinin %10’undan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde
temsil yetkisini haiz çalışanları hakkında, kamu güvenliğini tehdit edici ciddi suç veya
ciddi boyutta mali suçtan dolayı ceza veya mahkûmiyet kararı bulunmamalıdır.
Ticari Kayıtların Güvenilir ve İzlenebilirliği Koşulu
Başvuru sahibinin ticari ve varsa taşımaya ilişkin kayıtları gümrük kontrollerinin doğru ve
etkin bir şekilde yapılabilmesine elverişli ve eşya hareketlerini gösterecek şekilde
izlenebilir olmalıdır. Ticari faaliyetlere ilişkin belgeler düzgün arşivlenmeli ve
korunmalıdır. Bilgisayar sistemi yetkisiz girişlerden korunmalı ve veriler güvence altında
olmalıdır.
Mali Yeterlilik Koşulu
Bu koşulun sağlanabilmesi için başvuru sahibinin, taahhütlerini karşılamaya yeterli bir mali
durumda bulunması ve hakkında iflas işlemleri başlatılmamış olması gerekir.
Emniyet ve Güvenlik Koşulu
• Binalar, sevkiyat sahaları ve kargo bölümleri izinsiz giriş ve sızmaları önleyecek
nitelikte olmalıdır,
• Eşyaya ve taşıma araçlarına izinsiz müdahaleleri önleyecek tedbirler alınmalıdır,
• Kendi otokontrolünü sağlıyor olmalıdır,
• Birlikte çalıştığı kişi ve kuruluşların nasıl iş yaptıklarını kontrol edebiliyor
olmalıdır,
• Hassas pozisyonlardaki çalışanları hakkında periyodik olarak güvenlik araştırması yapıyor
olmalıdır.
III-UYGULAMA
Başvuru sonucunda statünün tanınıp tanınmayacağına ilişkin kararın verilmesi süreci kısaca
aşağıdaki aşamaları içerir:
• Ön inceleme
• Yerinde inceleme
• Değerlendirme
Firma yetkilisince Başvuru Formu ve gerekli belgeler(Yönetmelikte belirlenmiştir) ile
yetkili Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne başvuru (yeni yada değişiklik başvurusu)
yapılır. Bölge Müdürlüğünce ibraz edilen belgelerin tam olup olmadığına ve bu belgelerin
eksik bilgi içerip içermediğine ön inceleme kapsamında bakılır. Bölge Müdürlüğünden intikal
eden ön inceleme formu Bakanlıkca incelenir.
Bakanlıkca ön incelemenin uygun görülmesi üzerine yerinde inceleme yapılması için sonradan
kontrol yetkilisine (Ticaret Müfettişi) gönderilir.
Sonradan kontrol yetkilisi başvuru sahibinin ticari faaliyetlerine ilişkin tesislerinde,
kayıtların izlenebilirliği, emniyet ve güvenlik koşullarına uygunluk gibi hususları yerinde
inceler. Yapılan inceleme sonucunda yerinde inceleme değerlendirme formu düzenlenerek
Bakanlığa gönderilir.
Bakanlık yerinde inceleme değerlendirme formunda yer alan bilgileri değerlendirerek başvuru
sahibinin sertifika almaya hak kazanıp kazanmadığını tespit eder. Koşulların sağlandığının
anlaşılması halinde, sertifikayı düzenlemek üzere, koşulların sağlanmadığının tespit
edilmesi halinde ise başvurunun reddedilmesini teminen ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirimde
bulunur.
IV-AVANTAJLARI
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün sağladığı kolaylıkları ikiye ayırabiliriz. Birinci kısmı
statüyü/belgeyi almakla kazanılan ayrıca talep ve inceleme gerektirmeyen kolaylıklardır.
Diğeri ise talebe ve ek şartların sağlanmasına bağlı kolaylıklardan oluşur.
Talebe ve Ek Şartlara Bağlı Olmaksızın Yararlanılan Kolaylıklar:
* Azaltılmış zorunlu bilgili özet beyan verebilme
* Öncelikli ve daha az belge kontrolü yada muayene
* Eksik belgeyle beyan
* Kısmi teminat verebilme
* Yeşil hattan yararlanma
* Taşıt üstü işlemden yararlanma
Talebe ve Ek Şartlara Bağlı Kolaylıklar:
* İhracatta Yerinde Gümrükleme
Eşyanın ihraç işlemlerinin firmanın kendi tesislerinde basitleştirilmiş usul çerçevesinde
yapılması suretiyle, eşyanın ihracat gümrük müdürlüğüne getirilmeden doğrudan çıkış gümrük
idaresine sevk edilmesi.
* İthalatta Yerinde Gümrükleme
Eşyanın ithalat gümrük idaresine getirilmeden giriş gümrük idaresinden doğrudan firmanın
kendi tesislerine sevk edilmesi ve ithal işlemlerinin firmanın kendi tesislerinde
basitleştirilmiş usul çerçevesinde yapılması.
*İzinli Alıcı
Transit rejimine tabi eşyayı, eşya Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine girdikten sonra
varış gümrük idaresine sunmaksızın izinli alıcı yetkisi ve/veya ithalatta yerinde gümrükleme
izni kapsamı tesislerde teslim almaya ve transit işlemlerini bu yerlerde sonlandırmaya
yetkilendirilmiş olan taşımadan sorumlu veya ithalatçı kişiyi ifade eder.
*İzinli Gönderici
Transit rejimine tabi eşyayı, hareket gümrük idaresine sunmaksızın sevk etmeye
yetkilendirilmiş olan ve bu kapsamda yapılan işlemlerde transit beyanında bulunarak transit
işlemlerinden sorumlu olan kişiyi ifade eder.
*Götürü Teminat
Eşyanın gümrük vergilerinin teminata bağlanmasını gerektiren bir gümrükçe onaylanmış işlem
veya kullanıma tabi tutulduğu durumlarda, bu uygulamadan yararlanacak kişi için belirlenmiş
tutardaki teminatın, her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması
gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın bir yıl süreyle
kullanılabilmesidir.
*ATR Dolaşım Belgesi Düzenleyebilme
ATR Dolaşım Belgesi; Türkiye veya Avrupa Topluluğu’nda serbest dolaşımda bulunan eşyanın
Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, gümrük
idaresince ya da bu idare tarafından yetki verilmiş kişi ve kuruluşlarca düzenlenip gümrük
idaresince vize edilen belgeyi ifade eder.
* Fatura Beyanı ve EUR.MED Fatura Beyanı Düzenleyebilme
Fatura beyanı ve EUR.MED fatura beyanı; İhracatçı tarafından fatura, teslimat notu veya
herhangi bir ticari belge üzerinde belirtilen, ilgili ürünlerin teşhislerini mümkün kılmayı
yeterli ayrıntıda tanımlayan metni 15/12/2014 tarihli ve 2014/7064 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile yürürlüğe konulan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tercihli Rejimden
Yararlanacak Eşyanın Menşeinin Tespitine İlişkin Kararın Ek V’inde ve bu karar uyarınca
Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar kapsamında ticarette eşyanın tercihli menşeinin tespiti
hakkında yayımlanan mevzuatta yer alan usulüne uygun olarak yapılan beyanlardır.
Talebe bağlı kolaylıklar için başvurular yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu
sırasında yapılabileceği gibi sertifika alındıktan sonrada yapılabilir.
V-SONUÇ
Genel hatları ile değindiğimiz bu özel düzenleme firmalara VIP bir statü sağlamaktadır.
Yükümlü ve işlemlerine güven üzerine tesis edilen yetkilendirilmiş yükümlü statüsünü hak
etmek çok titiz ve detay bir çalışma istemektedir. Eşyanın ve işlemlerin güvenliğini
sağlayıp koruyacak ortamı temin edecek firma yönetici ve çalışanlarının farkındalıkları
sistemin başarısını da etkileyecektir.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasını alabilmek kadar sertifikalı kalabilmekte önem
arzeder. Başlangıçta sağlanan koşulların ihlali halinde sertifika iptalinin söz konusu
olabileceği hatırdan çıkarılmamalıdır. Sertifika almak zor sertifikalı kalabilmek daha
zordur diye özetleyebiliriz. Diğer firmalarda karşılaşılan ve eleştirilen hususların
sertifika sahibi firmalarda bulunmaması da bu sistemin doğal beklentisidir.
Ülkemizin ihracat hedefleri doğrultusunda geliştirilen bu uygulama ile ihracatçı
firmalarımızın uluslararası piyasalarda daha çok tercih edilmesi ve rekabet güçlerinin
artırılarak ihracatımızın desteklenmesi beklenmektedir. İmzalanan karşılıklı tanıma
anlaşmaları ile ülkeler, statü sahibi firmalara gümrük işlemlerinde karşılıklı olarak
kolaylık sağlayacaktır. Uzun vadede uluslararası ticaretin önemli bir güven ve hız halkasını
oluşturacağını düşündüğümüz bu uygulama firmaların kendi iç denetim ve işleyişlerini
geliştirmelerine katkı sunacaktır.
Konuya ilişkin detay bilgilere
(https://ticaret.gov.tr/gumruk-islemleri/yetkilendirilmis-yukumlu-statusu) adresinden
ulaşılabilir.
Musa ÜNAL
E. Ticaret Başmüfettişi